FISIKA ETA KIMIKA. 4 BIGARREN HEZKUNTZA. HEGAN

MATERIA
1 Nola ikertzen du kimikak?
1. Kimikak ikertu egiten du
2. Ikerketa zientifikoa
3. Aldagaien arteko erlazioa
4. Hipotesien ebaluazioa
5. Eredu bat eraikitzea
Gure erronka: Zenbat denbora behar du pilula
eferbeszenteak disolbatzeko?
Laburpena / Praktikatu
2 Substantziak eta disoluzioak
1. Substantzia puruen eta nahasteen arteko aldeak
2. Atomoz, molekulaz edo ioiz osatutako substantziak
3. Substantzia-kantitatea neurtzea
4. Gasen lege orokorra
5. Gas ideal baten ekuazioa
6. Disoluzioaren kontzeptua
7. Disoluzio baten kontzentrazioa
Gure erronka: Prestatu disoluzio bat
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Kimikaren garrantzia
3 Eredu atomikoak
1. Atomoaren barne-egitura
2. Elektroiak geruzatan banatzen dira
3. Energia-mailak eta energia-azpimailak atomoetan
4. Egungo eredu atomikoa
5. Atomo baten konfigurazio elektronikoa
Gure erronka: Lagundu al diezaiokete erradioisotopoek gizadiari?
Laburpena / Praktikatu
4 Konfigurazio elektronikoa eta taula periodikoa
1. Sistema periodikoa
2. Konfigurazio elektronikoaren eta taula periodikoaren arteko erlazioa
3. Atomoen barne-egitura eta propietateak
4. Atomoaren erradioaren aldakuntza
5. Ionizazio-energiaren aldakuntza
6. Elektronegatibotasunaren aldakuntza
Gure erronka: Taula periodikoaren bitxikeriak
Laburpena / Praktikatu
5 Substantzien egitura, lotura eta propietateak
1. Substantzia molekularrak eta egitura erraldoiak
2. Molekulen eraketa
3. Egitura erraldoi kobalentea duten substantzien ezaugarriak
4. Egitura erraldoi ionikoa duten substantzien ezaugarriak
5. Egitura erraldoi metalikoa duten substantzien ezaugarriak
6. Konposatu bitarren formulazioa
Gure erronka: Zer egitura dituzte substantziek?
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Zientziaren garrantzia
6 Karbonoaren konposatuak
1. Konposatu karbonatuen kateak
2. Konposatu organikoen egitura
3. Konposatu organikoen familiak
4. Konposatu organikoen nomenklatura
Gure erronka: Polimero baten sintesia
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Zientziaren garrantzia
Ebatzi problema!
ALDAKETA KIMIKOA
7 Erreakzio kimikoak: adierazpena eta estekiometria
1. Aldaketa kimikoaren eta aldaketa fisikoaren arteko aldeak
2. Erreakzio kimiko baten adierazpena
3. Substantzia kalkulatzea: mola
4. Kantitateak kalkulatzea erreakzio kimikoetan
5. Erreaktibo mugatzailearen kontzeptua
6. Erreakzio baten errendimendua kalkulatzea
Gure erronka: Korri, korri; talka, talka
Laburpena / Praktikatu
8 Erreakzio kimikoen energia eta abiadura
1. Erreakzio kimikoetako energia esploratzen
2. Erreakzio baten energia neurtzea
3. Erreakzio-energiaren eta erreaktiboen eta produktuen
energiaren arteko erlazioa
4. Erreakzio baten energiaren jatorria
5. Kalkulu energetikoa erreakzio batean
6. Erreakzioen abiadura arretaz aztertzen
7. Erreakzio-abiadura denboran zehar
8. Erreakzio baten abiadura aldatzen duten faktoreak
Gure erronka: Airbag bat eraikitzen
Laburpena / Praktikatu
9 Azido-base erreakzioak
1. Substantzia azidoak eta basikoak identifikatzea
2. Produktu azidoak eta basikoak eguneroko bizitzan
3. Azidoen eta baseen propietateak
4. Azido eta base arruntenen konposizio kimikoa
5. Azidoak eta baseak neutralizatu egiten dira
6. Disoziazio ionikoaren teoria
7. Neutralizazio-erreakzioaren ekuazioa
8. Konposatu hirutarren nomenklatura
Gure erronka: Zer antiazido da eraginkorragoa?
Laburpena / Praktikatu
10 Oxidazio-erredukzioko erreakzioak
1. Errekuntza-erreakzioa
2. Arnasketa zelularra
3. Metalak oxidatzea bultzatzen duten baldintzak
4. Metalak lortzea horien oxidoetatik abiatuta
5. Oxidazio-erredukzioko erreakzioak
6. Metalen erredox erreakzioa azidoekin
7. Oxidazio-zenbakien esanahia
8. Oxidazio-zenbakien eginkizuna
Gure erronka: Eraiki metalen erredox erreakzioen eskala
Laburpena / Praktikatu
11 Pilak eta elektrolisia
1. Pila bat eraikitzea erredox erreakzio batetik abiatuta
2. Erredox erreakzioaren segida
3. Voltaren pila bat eraikitzea
4. Berezkoa ez den erredox erreakzioa eragitea
5. Ura deskonposatzea elektrolisi bidez
Gure erronka: Eraiki hidrogenozko erregai-pila bat
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Zientziaren garrantzia
Ebatzi problema!
ELKARREKINTZA ETA HIGIDURA
12 Nola ikertzen du fisikak?
1. Fisikak ikertu egiten du
2. Ikerketak, fisikan
3. Magnitudeak eta neurri-unitateak
4. Neurketa-tresnek ematen dizkiguten datuak
5. Datu esperimentalak interpretatzea
Gure erronka: Zer erresistentzia du hari eroaleak?
Laburpena / Praktikatu
13 Higiduraren deskribapena
1. Higidura erlatiboa da
2. Ibilbidea
3. Bektoreen erabilera fisikan
4. Higikari baten abiaduraren definizioa
5. Azelerazioa
6. Azelerazio-motak higitzean
Gure erronka: Goazen jolas-parkera!
Laburpena / Praktikatu
14 Higidura-motak
1. Higiduren sailkapena
2. Higidura zuzen uniformea
3. Higidura zuzen uniformeki azeleratua
4. Higidura erorketa askean
5. Higidura zirkular uniformea
Gure erronka: Egin probak hzua higidurarekin
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Zientziaren garrantzia
15 Indarrak elkarrekintza gisa
1. Indarren efektuak
2. Indarrak neurtzea
3. Indarren izaera bektoriala
4. Indarra gorputzen arteko interakzio gisa
5. Indarraren eta azelerazioaren arteko erlazioa
6. Indarrik jasotzen ez duten gorputzen abiadura
7. Inertzia eta masa inertziala
Gure erronka: Bilatu inguruan ditugun indarrak
Laburpena / Praktikatu
16 Grabitazio unibertsalaren legea
1. Gorputz batek ibilbide zirkularra egiteko behar
diren baldintzak
2. Ilargia ez da lerro zuzenean urruntzen
3. Lurreko fisikaren eta zeruetako fisikaren bateratzea
4. Lurraren grabitazio-eremua
5. Grabitazioa eta itsasaldiak
6. Grabitazioa, lotzen gaituen indarra
7. Grabitatea unibertsoko beste leku batzuetan
Gure erronka: Satelite baten jaurtiketa
Laburpena / Praktikatu
17 Dinamika praktikoa
1. Indarren bektoreen arteko batura
2. Indar normal kontzeptua
3. Tentsio kontzeptua
4. Marruskadura-indar kontzeptua
5. Dinamikari buruzko problemak ebaztea
6. Indarrak kirolean eta ingeniaritzan aplikatzea
Gure erronka: Zenbateraino zaude zoruari lotuta?
Laburpena / Praktikatu
18 Indarrak fluidoetan
1. Indarraren eta presioaren arteko desberdintasuna
2. Fluido baten barne-presioa
3. Presio atmosferikoa
4. Presio atmosferikoaren aldaketak ezagutzea
oso garrantzitsua da
5. Uretan gutxiago pisatzen dugu
6. Presioak transmititu egiten dira
7. Arkimedesen printzipioaren eta Pascalen
printzipioaren aplikazioak teknologiaren alorrean
Gure erronka: Bataila hidraulikoa
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Zientziaren garrantzia
Ebatzi problema!
ENERGIA
19 Lana eta energia mekanikoa
1. Sistemen arteko energia-trukea
2. Lanean eragiten duten aldagaiak
3. Energiaren eta lanaren arteko erlazioa sistema batean
4. Lanaren eta energia mekanikoaren arteko erlazioa
5. Energia mekanikoa kontserbatu egiten da
6. Energiaren transferitze-abiadura
7. Makinak
Gure erronka: Fidatzen al zara energia mekanikoaren
kontserbazio-printzipioan?
Laburpena / Praktikatu
20 Energia termikoa
1. Tenperaturaren eskalak
2. Beroa eta tenperatura
3. Bero-trukea sistema batean
4. Egoera-aldaketak eta tenperatura
5. Substantzia baten egoera-aldaketak adieraztea
6. Dilatazio kontzeptua
7. Beroa lan bihurtzea, eta alderantziz
Gure erronka: Energia bero gisa transferitzen jolastuko gara
Laburpena / Praktikatu
21 Argia eta soinua
1. Uhinen ezaugarriak eta uhin-motak
2. Energiaren hedapena uhinetan
3. Soinuak uhinak dira
4. Soinuen ezaugarriak eta aplikazioak
5. Argia uhina da
6. Argiaren espektroa
7. Uhin elektromagnetikoen bidezko energiaren garraioa
8. Kutsadura akustikoa eta argi-kutsadura
Gure erronka: Zenbat zarata egiten dugu?
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Zientziaren garrantzia
22 Energia munduan
1. Energia-kontsumoa gure eguneroko bizitzan
2. Munduko energia-erreserbak
3. Energia-iturrien erabileraren ondorioak ingurumenean
4. Klima-aldaketaren arazo larria
5. Eguzkia, energia-iturri garbia eta berriztagarria
Gure erronka: Eraiki tenperatura baxuko eguzkikolektore termiko bat
Laburpena / Praktikatu
# Egia ala gezurra? / Zientziaren garrantzia
Ebatzi problema!

Helburua: 
Gure hurbileko errealitatea interpretatzea, prozesu fisiko-kimikoak esperimentazioaren bidez aztertuz, ezagutzak eraikitzeko oinarri moduan. 
Hauen bidez lortzen du Hegan-ek:  
Gaitasunetan oinarritutako ikuspegia. Ohiko egoera eta testuinguruetan mundua zuzenean edo zeharka behatzea oinarri duten gai zientifikoen planteamendua. 
Ulertzea, ikasteko. Ohiko egoerekin loturak eginez, prozesuak aztertuz eta behatuz, zientzia eraikitzeko eta pentsamendu zientifikoa garatzeko helburuarekin.